Handhygiëne, persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) en persoonlijke hygiëne

Op deze pagina staan materialen die bijdragen aan het vergroten van jouw kennis van goede persoonlijke hygiëne en handhygiëne in de zorg.

Bekijk de pagina verder voor gedetailleerde richtlijnen, praktische tips en aanvullende materialen die je helpen bij het toepassen van deze hygiënemaatregelen in de zorg.

 

2.1. Leerdoelen & Competenties 

Overzicht competenties

Handhygiëne
• Je kent de 5 momenten van handhygiëne en past deze toe
• Je voert handhygiëne correct uit met de juiste techniek
• Je kiest bewust tussen handreiniging en handdesinfectie

Persoonlijke beschermingsmiddelen
• Je gebruikt de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen op het juiste moment
• Je trekt PBM op de juiste manier aan, gebruikt ze correct en trekt ze goed uit

Persoonlijke hygiëne
• Je draagt schone, correcte werkkleding en voldoet aan de hygiëne-eisen voor sieraden, nagels en haardracht

2.2. Basiskennis 

Aanbevelingen handhygiëne

De handen zijn een belangrijke besmettingsweg. Handhygiëne is één van de belangrijkste maatregelen om overdracht van micro-organismen naar (andere) personen, lichaamsdelen of voorwerpen (en vice versa) te voorkomen. De WHO heeft vijf momenten om handhygiëne toe te passen geformuleerd:

De vijf momenten van handhygiëne zijn:

  1. Voor contact met de patiënt
  2. Voor schone/aseptische handelingen
  3. Na mogelijk contact met lichaamsvloeistoffen
  4. Na contact met de patiënt
  5. Na contact met de directe omgeving van de patiënt

Praktische voorbeelden van momenten van handhygiëne zijn:

  • Vóór kleine ingrepen waarbij huid- en/of slijmvliesbarrière is of wordt doorbroken
  • Vóór wondbehandeling of -verzorging
  • Na lichamelijk onderzoek
  • Vóór het aantrekken van steriele handschoenen
  • Vóór het aantrekken van niet-steriele handschoenen bij een invasieve handeling (zoals capillaire bloedafname)
  • Na het uittrekken van handschoenen

Handreiniging met water en zeep is nodig wanneer de handen zichtbaar verontreinigd zijn of na contact met lichaamsvochten en niet-intacte huid. Handdesinfectie met alcohol is sneller en effectiever voor het verwijderen van de meeste micro-organismen, maar werkt niet tegen Clostridium difficile en Norovirus. Handalcohol is huidvriendelijker en heeft de voorkeur voor de meeste situaties, tenzij de handen zichtbaar vuil zijn.

Het combineren van beide methoden (dubbele handhygiëne) is niet aanbevolen, omdat het de huid onnodig belast.

Aanbevelingen persoonlijke hygiëne

In de zorg is persoonlijke hygiëne essentieel voor het voorkomen van infecties. Aanbeveling voor persoonlijke hygiëne in de zorg:

  • Kleding: draag schone werkkleding met korte mouwen
  • Sieraden: draag geen sieraden/accessoires aan handen en onderarmen zoals ringen, polshorloges, armbanden en braces
  • Nagels: houd nagels kortgeknipt en schoon. Draag geen nagellak, kunst- of gelnagels
  • Haar: draag lang haar opgestoken of bijeengehouden
  • Hoest- snuit- en toilethygiëne: hoest of nies in een papieren zakdoek of in de elleboogplooi. Gebruik een papieren zakdoek voor het snuiten van de neus en gooi deze direct weg. Voer na hoesten, niezen, snuiten of toiletbezoek altijd direct handhygiëne uit

Aanbevelingen persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)

PBM zijn essentieel om jezelf en anderen te beschermen tegen infecties tijdens zorgverlening. Het juiste gebruik van PBM voorkomt overdracht van ziekteverwekkers en draagt bij aan veilige zorg.​

Wanneer gebruik je PBM?

Je gebruikt PBM wanneer er risico is op contact met bloed, lichaamsvloeistoffen, slijmvliezen of niet-intacte huid. De keuze van PBM hangt af van de aard van de zorgactiviteit en het risico op besmetting.​

Soorten PBM en correct gebruik:

  • Handschoenen: draag bij mogelijk contact met lichaamsvloeistoffen of besmet materiaal. Vervang tussen handelingen en patiënten

  • Mondneusmasker: gebruik bij risico op druppel- of aerogene transmissie. Zorg voor goede aansluiting op het gezicht

  • Beschermende bril of gezichtsscherm: draag bij kans op spatten naar ogen

  • Schort of beschermende kleding: gebruik bij risico op besmetting van kleding of huid

Belangrijke aandachtspunten:

  • Trek PBM aan in de juiste volgorde en verwijder ze zonder jezelf of anderen te besmetten

  • Voer handhygiëne uit vóór het aantrekken en na het verwijderen van PBM

  • Gooi gebruikte PBM op de juiste manier weg volgens de geldende protocollen

2.3. Animaties en video's

Animatie handhygiëne 

Waarom is handhygiëne zo belangrijk in de zorg? Deze animatie laat het je zien en leert je precies hoe je het goed doet.

Persoonlijke hygiëne in de zorg

Zo bereid je je volgens de juiste infectiepreventievoorschriften voor op je dienst.

Klik hier voor meer animaties en video's over handhygiëne en persoonlijke hygiëne

2.5. Toetsvragen & Kennisvragenlijst

Toetsvragen

    • Welke handhygiënemethode moet worden toegepast als je in contact komt met lichaamsvloeistoffen?
    • Wat zijn de vijf momenten waarop handhygiëne moet worden toegepast?
    • Wat kan er gebeuren als handhygiëne niet zorgvuldig wordt uitgevoerd tussen deze handelingen?

Casusgerichte vraag

Casus: Je bent een zorgverlener die een wond van een patiënt verzorgt. Na het verzorgen van de wond ga je aan de slag met een andere patiënt die een operatie ondergaat. Welke handhygiëne stappen neem je tussen het verzorgen van de wond en het assistentiewerk bij de operatie?


Antwoord: Handdesinfectie met handalcohol, tenzij de handen zichtbaar vervuild zijn. In dat geval moeten ze eerst gewassen worden met water en zeep.

Checklist voor zelfevaluatie:

    • Voer ik altijd handdesinfectie uit voor een aseptische handeling?
    • Was ik mijn handen na contact met lichaamsvloeistoffen?

2.4. E-learnings en Interactieve Modules

E-learning hygiënisch werken in de praktijk

Deze e-module leert je hoe je als zorgmedewerker leert infecties te voorkomen door hygiënisch te werken. Van verzorgende taken tot schoonmaakwerkzaamheden: ontdek de juiste aanpak om de verspreiding van micro-organismen te beperken.

Maak de e-learning op de site van GGD Amsterdam.

E-learning handhygiëne in de thuiszorg

Deze e-learning leert je hoe je goede handhygiëne in de thuiszorg kan toepassen ondanks de wisselende werkomgevingen. Fris je kennis op en krijg praktische tips over handhygiëne.

Maak de e-learning op de site van Free Learning.

E-learning handhygiëne in verpleeghuizen

Deze e-learning leert je hoe je handhygiëne correct uitvoert in een verpleeghuis en wanneer het gebruik van handschoenen nodig is.

Maak de e-learning op de site van Free Learning.

Test je kennis met een quiz

...

2.6. Richtlijnen en Praktijkrichtlijnen

Richtlijnen

Downloadbare materialen voor handhygiëne en persoonlijke Hygiëne